تعیین تکلیف چک‌های بانکی درصورت فوت صادرکننده یا ذینفع

بخشنامه بانک مرکزی در خصوص تعیین تکلیف چک

در فرض فوت صادر کننده یا ذینفع قبل از پاس شدن

با سلام و احترام،

نظر به دریافت دیدگاه‌های نمایندگان شبکه بانکی درخصوص نحوه انتقال، ابطال و رفع سوءاثر چک‌های برگشتی در شرایط فوت صادر کننده چک و یا ذینفع آن و باتوجه به ملاحظات مقرراتی و حقوقی مبنی بر نحوه خدمت رسانی در شرایط فوت صادر کننده و یا ذینفع چک براساس استعلام اخذ شده از حوزه حقوقی این بانک، به استحضار می‌رساند تغییراتی به شرح ذیل در زیرساخت سامانه صیاد (پیچک) بـه منظـور امکـان ارائه خدمات بانکی شامل نقد کردن، ابطال و یا رفع سوءاثر چک اشخاص متوفی اعمال گردیده، که توسط شعب بانک‌ها قابل بهره برداری می‌باشد.

همچنین با نظر داشت درخواستهای واصل شده در خصوص ابطـال چکهای تضمین شده و تکمیل اطلاعات سرویس «استعلام وضعیت انتقال»؛ بهبودهایی در سامانه مزبـور صورت پذیرفته، که در ادامه بدان اشاره می گردد:

۱. امکان «تایید» چک در شرایط فوت ذینفع:

حالتی متصور است که چک توسط صادر کننده در سامانه صیاد (پیچک) ثبت صدور گردیده، لیکن ذینفع چک پیش از انجام عملیات تایید چک، فوت می کند. در این حالت ورثه فرد متوفی، به عنوان قائم مقام متوفی (پس از انجام فرآیندهای حصر وراثت، پرداخت مالیات و…) به بانک مراجعه کرده و درخواست نقـد نمـودن و واریز وجه به حساب متوفی و در نهایت، تقسیم وجه بر اساس میزان معین دارند.

با توجه به چیدمان بـه روز شده سامانه صیاد (پیچک)، چنانچه درخواست تایید چک از جانب شعب (اعم از سامانه های متمرکز بانکداری و یا پورتال بانک مرکزی و نه سایر درگاه‌های موجود) ارسال شود، درخواست یادشده مورد پذیرش قرار خواهـد گرفت. لازم به ذکر است تهمیدات فوق، نافی مسئولیت بررسی گواهی حصر وراثت و سایر مدارک مرتبط با فرد متوفی و وراث وی، توسط بانک‌ها، نبوده و تمامی مسئولیت بر عهده بانک مربوطه خواهد بود.

۲. امکان «انتقال» چک در شرایط فوت ذینفع:

در حالتی که ذینفع، چک را تائید دریافت نموده، ولیکن پیش از وصول چک فوت می‌نماید.

در این وضعیت ممکن است شخص صادر کننده چک (صاحب اولیه چک) به وراث و یا شخص ذینفع (پیش از فوت) مراجعه کرده و ضمن پرداخت وجه چک به ایشان، فیزیک چک را از آنها مسترد نماید. در شرایط استرداد فیزیک چک به صادر کننده، بایستی به صورت سیستمی چک مذکور در کارتابل وی قرار گیرد. در این شرایط در صورتی که سرویس «انتقال» یا «انتقال جهت عودت» توسط شعب بانک‌ها (اعم از سامانه های متمرکز بانکداری و یا پورتال بانک مرکزی و نه سایر درگاه‌های موجود) فراخوانی شود، به شرط انتقال چک صرفاً به شخص صادرکننده (و نه هیچ‌یک از سایر ایادی درگیر در چک)، درخواست فوق مورد پذیرش قرار خواهـد گرفت.

به صورت خلاصه، سرویس «انتقال» و یا «انتقال جهت عودت» چک، در خصوص ذینفع متوفی، در صورت فراخوانی توسط صرفاً شعب بانک‌ها و انتقال به شخص صادر کننده اولیه بلامانع می باشد.

۳. امکان «ابطال» چک در شرایط فوت صادر کننده چک پس از ثبت صـدور در سامانه صیاد (پیچک):

مواقعی وجود خواهد داشت که شخص صادر کننده در زمان حیات خود، چکی را برای ذینفع مشخص صادر و در سامانه صیاد (پیچک) ثبت نموده و پس از تائید دریافت چک توسط ذینفع، صادر کننده چک فوت می‌نماید. چک صادر شده نیز بنابر دلایل قانونی، برگشت خورده و حال ورثه وی (ورثـه شـخص صادر کننده چک) مسئولیت پرداخت دین او را خواهند داشت.

حالتی را تصور نمایید که مبلغ چک به ذینفع، توسط ورثه متوفی پرداخت گردیده و فیزیک چک به ورثه صادرکننده عودت شده باشد. در این وضعیت چنانچـه ورثه صادرکننده قصد رفع سوء و ابطال چک را داشته باشند، بایستی امکانی فراهم گردد تا چـک بـه صـادرکننده متوفی به صورت سیستمی در سامانه صیاد (پیچک) منتقل گردد.

در این شرایط شعب با بررسی شرایط و اصالت فیزیک چک، در صورتی که سرویس «انتقال «انتقال جهت عودت» توسط شعب بانک هـا (اعـم از سامانه‌های متمرکز بانکداری و یا پورتال بانک مرکزی و نه سایر درگاه‌های موجود) و صرفاً به مقصـد فـرد صادر کننده ای که فوت شده (و نه شخص فوت شده دیگری که در زنجیره انتقالات وجود دارد) فراخوانی شود، درخواست مورد بحث مورد پذیرش واقع گردیده و به دنبال آن امکان فراخوانی سرویس «ابطال» نیـز فـراهم می گردد.

مجدداً تاکید می گردد در کلیه حالات تشریح شده هرگونه مسئولیت در ارتباط با بررسـی مـدارک وراث (از قبیل گواهی حصر وراثت، مدارک هویتی متقاضی و متوفی، عندالزوم گواهی مراجـع قـانونی و…) بر عهـده بانک مربوطه خواهد بود و ضروری است جهت جلوگیری از بروز هرگونه سوء استفاده احتمالی دقت کافی و لازم در این خصوص صورت گیرد.

باتوجه به این که قابلیتهای اشاره شده، که در حالات مختلف تشریح شده، صرفاً از طریق درگاه شعب و پورتال بانک مرکزی فراهم خواهد بود، کنترل‌های مربوط به درگاه فراخواننـده سـرویس توسط سامانه صیاد (پیچک) انجام خواهد شد و به سایر درگاهها این خدمات ارائه نمی گردد. شناسایی درگاه‌های ارسال کننده اطلاعات، جهت بهره مندی از امکانات فوق (ارسال اطلاعات صرفاً از سامانه‌های متمرکز بانکداری)، مستلزم ارسال صحیح و مطابق ساختار تعیین شده در بخشنامه شماره ۰۰/۲۰۴۵۰۸ مورخ ۱۴۰۰/۰۷/۱۹، با موضوع نحوه مقداردهی فیلد اطلاعاتی caller Terminal Name که معرف درگاه ثبـت کننـده تـراکنش در سامانه سیاد (پیچک) می‌باشد، خواهد بود. بر این اساس، مقتضی است جهت جلوگیری از بروز هرگونه سوءاستفاده احتمالی و دریافت سرویس‌های اشاره شده از طریق شعب، ضـمـن بـازنگری در نحوه پیاده سازی فراخـوانی سرویس‌ها از درگاه‌های مختلف، مقداردهی صحیح فیلد caller Terminal Name مدنظر قرار گیرد.

۴. امکان «ابطال» چک تضمین شده:

در فرآیند ابطال چک‌های تضمین شده که نیازمند «انتقال جهت عودت» بـه شـخص صادر کننده (بانک) می‌باشد، الزام به انجام «تایید» (توسط بانک، پس از عودت و پیش از انجام ابطال) نداشته و این شرط حذف گردیده است.

۵. تکمیل اطلاعات سرویس «استعلام وضعیت انتقال» چک:

در سرویس «استعلام وضعیت انتقال» که در خصوص چکهای با ذینفعان مشترک قابل استفاده است، اطلاعات ذینفعان جدید (پیش از انتقال قطعی چک به آنان) نیز نمایش داده خواهد شد. لازم به ذکر است پیش از اعمال این تغییرات، قبل از نهایی شدن فرآینـد انتقـال توسط تمامی انتقال دهنـدگان، ذینفع یا ذینفعان جدیدی که چک به آنان انتقال داده شده بود نمایش داده نمی شد. هم اکنون با اعمال تغییرات فـوق، این اطلاعات نیز نمایش داده می‌شوند.

مقتضی است مراتب به کلیه واحدهای ذیربط اطلاع‌رسانی و بر حسن اجرای آن نظارت گردد.

منبع: اختبار