گزارش «حمایت» از پیگیری مسئولان قضایی برای کاهش زندانیان
رییس دادگستری کرمان در حالی از ورود 70 درصد زندانیان به زندان برای اولین بار و بدون سابقه قبلی خبر می‌دهد که بسیاری از مسئولان قضایی معتقدند که زندان مجازات کارآمدی نیست و باید با مجازات‌های دیگر جایگزین شود.
مقام‌های قضایی، زندان را در مواردی عاملی مخرب برای هویت فردی می‌دانند و معتقدند که مجازات حبس مسئولیت‌پذیری افراد زندانی را در قبال خانواده و ارزش‌های اجتماعی تضعیف می‌کند. بنابراین اندیشیدن راهکاری برای جایگزینی زندان با مجازات‌های دیگر در دستورالعمل‌های قوه قضاییه بسیار مورد تاکید قرار گرفته است. در عین حال، نقش پیشگیری از وقوع جرم با کاهش بیکاری و دریافت آموزش‌های مختلف در زمینه مواد مخدر نیز برای کاهش تعداد زندانیان بسیار پر رنگ است.
زندان؛ قصه‌ای پر غصه
دو سال پیش بود که آیت الله آملی لاریجانی، رییس قوه قضاییه دستورالعمل ساماندهي زندانيان و كاهش جمعيت كيفري زندان‌ها را ابلاغ کرد، این موضوع در حالی مطرح شد که رهبر معظم انقلاب در ديدار با مسئولان قضایي كشور در تیرماه 91بر كاهش مجازات زندان و جایگزین کردن مجازات‌ها تاکید کردند. ایشان در دیدار تیرماه امسال نیز مجدد بر موضوع کاهش تعداد زندانیان تاکید کردند تا لزم توجه به این موضوع بیش از پیش نمایان شود.
از آنجایی که برخی آسیب شناسان معتقدند که زندان مجازاتی ناکارآمد است و این ناکارآمدی در حبس‌های کوتاه مدت به دلیل عواقبی مانند: طرد شدن از جامعه، کنار گذاشتن مجرم از اجتماع و آشنا ساختن وی با فرهنگ زندان بیشتر دیده می‌شود بنابراین استفاده از مجازات های جایگزین برای کاستن از ضررها و آسیب های جدی زندان به افراد و خانواده زندانیان مدنظر دستگاه قضایی قرار گرفته است.
بنابراین در اجرای سیاست های کلی قضایی (مصوب مقام معظم رهبری) بر حداقل استفاده از قرار بازداشت و زندانی کردن اشخاص تاکید شده است به طوری که قضات در هنگام صدور قرار تأمين جز در موارد ضروری یا مواردی که به موجب قانون مکلف به صدور قرار بازداشت هستند باید از سایر قرارهای تأمین مناسب استفاده کنند. این در حالی است که آمارها نشان می‌دهد که تعداد زیادی از زندانیان برای نخستین بار است که به زندان می روند و این مجازات کیفری را تجربه می کنند.
70 درصد زندانیان سابقه‌دار نیستند
رییس کل دادگستری استان کرمان معتقد است که 70 درصد از زندانیان فقط برای یک نوبت در زندگی خود وارد زندان می‌شوند و روحیه جامعه‌ستیزی و سوء‌سابقه ندارند، بنابراین زندان به یک قصه پر غصه تبدیل شده است و بر این اساس کاهش جمعیت کیفری زندانیان استان کرمان را به شکل جدی دنبال می‌کنیم.
یدالله موحد با بیان اینکه رابطه مستقیمی بین افزایش آمار زندانیان با کاهش نرخ جرم در جامعه تجربه نکرده‌ایم، عنوان کرد: زندان میزان مجرمیت را کاهش نمی‌دهد و مانع تکرار جرم نمی‌شود و بیش از 30 درصد زندانیان بازگشت مجدد به زندان دارند.
رییس کل دادگستری استان کرمان با اشاره به اینکه مدت‌هاست زندان در کشور مرکز ثقل فرآیند کیفری است، گفت: در کشور ما همانند بسیاری از کشورهای دیگر و همگام با دیدگاه اجتماعی نگرش قانون‌گذار این بوده است که عدالت کیفری معادل با مجازات‌های سلب آزادی است. موحد همچنین صدور مجازات حبس در جرایم خشن و سنگین را موضوعی لازم و ضرورت خواند و ادامه داد: جامعه از قضات انتظار و توقع دارد که برای تحقق عدالت جزایی نه تنها در جرایم خشن و برای افراد خطرناک بلکه برای جرایم خفیف و نه چندان دارای اهمیت مجازات حبس تعیین و اجرا کند. مقام ارشد قضایی استان کرمان افزود: در بسیاری از موارد نخبگان و افراد صاحب منصب نیز انتظار دارند قوه قضاییه برای مبارزه با ناهنجاری‌های اجتماعی و آسیب‌های حوزه فرهنگ هم به این ضمانت اجرا متوسل شود.
زندان مولد جرم
موحد از محیط زندان به عنوان مولد جرم نام برد و تاکید کرد: قانون‌گذار در قانون جدید آیین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 که از ابتدای تیرماه سال‌جاری اجرایی شده است، ساز و کارهای خوبی برای مجازات‌های جایگزین حبس دیده است و قضات باید در حد امکان از مجازات‌های اصلاحی دیگر استفاده کنند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود بالاترین درصد جمعیت کیفری زندان را مربوط به جرایم موادمخدر دانست و اظهار کرد: مواد مخدر یکی از جرایمی است که فراوانی زیادی در جامعه دارد.
موحد ادامه داد: زندان همچنین هویت فرد محکوم را زائل می‌کند و مسئولیت‌پذیری او را در قبال خانواده و جامعه از بین می‌برد و جداسازی فرد محکوم به حبس از جامعه و پایبندی او به ارزش‌های اجتماعی را تضعیف می‌کند.
رییس کل دادگستری استان کرمان با بیان اینکه 70 درصد از زندانیان فقط برای یک نوبت در زندگی خود وارد زندان می‌شوند و روحیه جامعه‌ستیزی ندارند، خاطرنشان کرد: ورود این افراد به زندان داروی بدتر و خطرناک‌تر از درد است، بر این اساس باید راهکارهای جایگزین حبس را انتخاب کرد.
مجازات جایگزین تاثیرگذارتر از حبس است
از آنجایی که مسئولان قضایی کشور زندان را راهکار مناسبی برای اصلاح بزهکاران نیست به طوری که دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان گلستان معتقد است که حبس حلال همه مشکلات نیست، بنابراین باید بر اساس انتخاب نوع و میزان جرم، مجازاتی جایگزین حبس از سوی قاضی انتخاب شود زیرا تاثیرپذیری بیشتری در فرد مجرم خواهد داشت.
حجت الاسلام سید مصطفی حقی اظهار کرد: اثر مجازات جایگزین حبس در صورتی که از سوی قضات به درستی انتخاب شود، به مراتب بیشتر از زندان خواهد بود.
کارهای عام المنفعه جایگزین مناسب حبس
وی با بیان اینکه کار کردن در مراکزی که دارای منفعت عمومی بوده است، یکی از راهکارهای مجازات جایگزین حبس به شمار می‌رود، گفت: فرد به جای زندان می‌تواند در این روش خدمات عام المنفعه به جامعه ارائه دهد.
این مقام مسئول در دادستانی مرکز استان گلستان با بیان اینکه حبس حلال همه مشکلات نیست، خاطر نشان کرد: با اجرای قانون مجازات حبس موضوع حبس زدایی اجرایی و عملی می‌شود و بر این بسیاری از معضلات در مورد زندان رفع خواهد شد.
از آنجایی که کارشناسان معتقدند که زندان راهکار مناسبی به خصوص برای سنین پایین برای اصلاح نیست بنابراین باید در زمینه پیشگیری از وقوع جرم سرمایه گذاری کرد که برای دستیابی به این مهم نقش نهادهای فرهنگی و آموزشی بسیار موثر است.
