قانون مالیات بر ارزش افزوده بیش از آنکه قانونی مالیاتی باشد یک نظم‌دهنده اقتصادی است که به بازتوزیع ثروت در جامعه کمک می‌کند. نرخ مالیات بر ارشد افزوده در ابتدا ۳ درصد بود که در حال حاضر به 8 درصد افزایش یافته است. بخشی از این مالیات به شهرداری‌ها برای عمران و نوسازی شهرها و ارایه خدمات شهری اختصاص می‌یابد. مابقی نیز باید جای بخشی از درآمدهای نفتی را در ردیف‌های بودجه دولتی پر کند و صرف مخارج کشور شود تا از این رهگذر درآمدهای نفتی برای آینده کشور سرمایه‌گذاری شود. مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات پیشرفته است که برعکس حاشیه‌هایی که در ابتدای تصویب قانون آن به وجود آورد یک ابزار کارآمد محسوب می‌شود به شرط اینکه به صورت صحیح مورد استفاده قرار گیرد. در این میان شهروندان به عنوان مصرف‌کننده نهایی مسئول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند. آنها در مقابل این تکلیف خود از برخی حقوق نیز بهره‌مند می‌شوند که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.
قانون مالیات بر ارزش افزوده مشتمل بر پنجاه و سه ماده و چهل و هفت تبصره در جلسه 17/2/1387 کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی مطابق اصل 85 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب شده است. در ماده یک این قانون آمده است که « عرضه کالاها و ارایه خدمات در ایران و همچنین واردات و صادرات آنها مشمول مقررات این قانون می‌باشد.» البته برابر آن شرایط اخذ مالیات و نحوه اعتراض به آن همچنین گروه‌هایی که از آن معاف شده‌اند، درج شده است که در ادامه می‌خوانید.
اعتراض به مالیات بر ارزش افزوده
ممکن است شما به هر دلیلی نسبت به مبلغی که به عنوان مالیات بر ارزش افزوده تعیین شده است اعتراض داشته باشید. در این صورت باید اعتراض خود را از طریق سازمان امور مالیاتی پیگیری کنید. چهار گام برای پیگیری این اعتراض وجود دارد که آنها را با هم پیش می‌بریم.
گام اول: 30 روز فرصت دارید با مراجعه به اداره امور مالياتي و با ارائه دلايل و اسناد و مدارك به صورت تقاضاي رسيدگي مجدد کنید. در صورتی که در این مرحله و با رسیدگی مجدد مشکل شما حل نشد قدم در پله بعدی بگذارید.
گام دوم: مرجع رسیدگی به همه اختلاف‌های مالیاتی به جز در مواردی که ضمن مقررات قانون مالیات‌های مستقیم مرجع دیگری پیش‌بینی شده باشد، هیات حل اختلاف مالیاتی است. بنابراین برای اعتراض به هیات بدوی حل اختلاف مالیاتی بروید. در صورتی که نظر مودی در این مرحله نیز تامین نشد نوبت به مرحله سوم می‌رسد.
گاه سوم: امکان درخواست تجدیدنظرخواهی از رای هیات‌های بدوی وجود دارد. مهلت تجدیدنظرخواهی 20 روز از تاریخ ابلاغ رای است. هیات‌های تجدیدنظر حل اختلاف مالیاتی به این درخواست رسیدگی و رای صادر می‌کنند. در صورتی که باز هم اعتراضی وجود داشت نوبت به گام چهارم می‌رسد. گام چهارم: بالاترین مرجع اداری که ممکن است وارد رسیدگی به موضوع شود دیوان عدالت اداری است. پیش از این اعتراض به دیوان عدالت اداری مهلت نداشت اما با لازم‌الاجرا شدن قانون جدید دیوان عدالت اداری که از 18 مرداد ماه92 صورت گرفته است این مهلت ۳ ماه است.
طرح اعتراض به دیوان
این 4 گام را دانستید اما حالا باید بدانید که طرح اعتراض در دیوان را چه زمانی باید طرح کنیم؟
در این میان باید بدانید که چنانچه مودی به برگ تشخیص مالیات در موعد قانونی اعتراض نکرده باشد و موجب قانونی برای طرح موضوع در هیات حل اختلاف مالیاتی بدوی وجود نداشته باشد و برگ تشخیص مالیات منتهی به صدور برگ قطعی مالیات شده باشد، در این صورت، مودی می‌تواند به عنوان اعتراض به تصمیم اداره مالیاتی در تشخیص مالیات مورد مطالبه، تقاضای رسیدگی در دیوان عدالت اداری کند.
همچنین رسيدگي به اعتراض‌ها و شكايت‌ها از آرا و تصميمات قطعي هیات‌های حل اختلاف مالياتي، منحصرا از حيث نقض قوانين و مقررات يا مخالفت با آنها در صلاحیت دیوان عدالت اداری است.
و این نکته را به خاطر داشته باشید که در اعتراض به مالیات بر ارزش افزوده شورای عالی مالیاتی صلاحیتی برای رسیدگی نخواهد داشت بنابراین برای رسیدگی به اعتراض خود به این هیات دل نبندید.
حق گرفتن فاکتور
30 سال است که در قوانین کشور به شکل‌های مختلف بر حق شهروندان به گرفتن فاکتور و تکلیف فروشندگان به صادر کردن فاکتور تاکید می‌شود با وجود این هنوز برخی واحدهای صنفی از زیر بار این تکلیف شانه خالی می‌کنند.
قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان جدید‌ترین قانونی است که بار دیگر به این وظیفه تاکید می‌کند و در ماده ۳ می‌گوید: «عرضه‌كنندگان كالا و خدمات و تولیدكنندگان مكلفند ضمانت‌نامه‌ای را كه دربردارنده مدت و نوع ضمانت است همراه با صورت‌حساب فروش كه در آن قیمت كالا یا اجرت خدمات و تاریخ عرضه درج شده باشد به مصرف‌كنندگان ارائه کنند…»
به موجب ماده ۱۵ قانون حمایت از حقوق مصرف‌کننده به منظور اجرای حقوق مصرف‌کننده از جمله صدور فاکتور، وزارت صنعت معدن و تجارت مكلف است از طريق بازرسان سازمان‌هاي ذيربط خود فعاليت اشخاص حقيقي و حقوقي را نظارت و بازرسي کند و در صورت مشاهده تخلف مراتب را به سازمان تعزيرات حكومتي جهت رسيدگي گزارش کند. شماره تماس 124 می‌تواند برای انتقال شکایت هاي شهروندان در این خصوص مورد استفاده قرار گیرد.
به یاد داشته باشد که در این فاکتور باید مالیات بر ارزش افزوده و نرخ آن نیز ذکر شده باشد و در غیر این صورت شما اقدام به پرداخت رقم مالیات نکنید.
قربانی کلاهبرداری نشویم
همان طور که گفته شد زمانی که فاکتور خرید کالایی را دریافت می‌کنیم معمولاً در انتهای آن قسمتی به نام مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد اما به خاطر داشته باشید که تنها فروشندگانی می‌توانند مالیات بر ارزش افزوده بگیرند که با ثبت‌نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده کد مورد نظر را دریافت کرده باشند. این کد در فاکتور و در مقابل دید مصرف‌کننده باید درج شود. بنابراین اگر چنین کدی ندیديد حتما بیشتر دقت کنید چون ممکن است مبلغ اضافی که پرداخت می‌کنید اصلا به عنوان مالیات به خزانه دولت واریز نشود.
معافیت‌های مالیات بر ارزش افزوده
شما برای خرید کالاهای اساسی خود لازم نیست مالیات بر ارزش افزوده بپردازید بلکه بیشتر کالاهای مصرفی «از طریق فروش» مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌شوند. بنابراین کسانی که بیشتر مصرف‌کننده کالاهای غیرضروری هستند مالیات بر ارزش افزوده بیشتری می‌پردازند و این مالیات بار دیگر برای خود شهروندان هزینه می‌شود. بنابراین به نوعی در توزیع عدالت موثر است. مردم برای خرید کالاهای زیر مالیات بر ارزش افزوده نمی‌دهند:
۱- محصولات كشاورزي فرآوري نشده
۲- دام و طيور زنده، آبزيان، زنبور عسل و نوغان
۳- انواع كود، سم، بذر و نهال
۴- آرد خبازي، نان، گوشت، قند، شكر، برنج، حبوبات و سويا، شير، پنير، روغن نباتي و شيرخشك مخصوص تغذيه كودكان
۵- كتاب، مطبوعات، دفاتر تحرير و انواع كاغذ چاپ، تحرير و مطبوعات
۶- كالاهاي اهدايي به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها، موسسه‌هاي دولتي و نهادهاي عمومي غيردولتي با تاييد هیات وزيران و حوزه‌هاي علميه با تاييد حوزه گيرنده هدايا
۷- كالاهايي كه همراه مسافر و براي استفاده شخصي تا ميزان معافيت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد كشور مي‌شود. مازاد بر آن طبق مقررات اين قانون مشمول ماليات خواهد بود.
۸- اموال غيرمنقول
۹- انواع دارو، لوازم مصرفي درماني، خدمات درماني (انساني، حيواني و گياهي) و خدمات توانبخشي و حمايتي
۱۰- خدمات مشمول ماليات بر درآمد حقوق، موضوع قانون ماليات‌هاي مستقيم
۱۱- خدمات بانكي و اعتباري بانك‌ها، موسسه‌ها و تعاوني‌هاي اعتباري و صندوق‌هاي قرض‌الحسنه مجاز و خدمات معامله‌ها و تسويه اوراق بهادار و كالا در بورس‌ها و بازارهاي خارج از بورس
۱۲- خدمات حمل و نقل عمومي مسافري درون و برون شهري، جاده‌اي، ريلي، هوايي و دريايي
۱۳- فرش دستباف
۱۴- انواع خدمات پژوهشي و آموزشي
۱۵- خوراك دام و طيور
