قانون جدید آئین‌دادرسی کیفری که اجرای آن از یکم تیر ماه سال ۹۴ آغاز شده، به اذعان بسیاری از حقوقدانان و وکلای دادگستری، نوآوری‌های زیادی دارد که از آن جمله می‌توان به ماده ۸۶ این قانون یعنی «کیفرخواست شفاهی» اشاره کرد.
به گزارش خبرنگار قضایی خبرگزاری تسنیم، در ماده 86 قانون جدید آئین دادرسی کیفری آمده است: در غیر جرائم موضوع ماده 302 این قانون، چنانچه متهم و شاکی حاضر باشند یا متهم حاضر و شاکی وجود نداشته باشد یا گذشت کرده باشد و تحقیقات مقدماتی هم کامل باشد، دادستان می‌تواند راساً یا به درخواست بازپرس، با اعزام متهم به دادگاه و در صورت حضور شاکی به همراه او، دعوای کیفری را بلافاصله بدون صدور کیفرخواست و به صورت شفاهی مطرح کند. در این مورد، دادگاه بدون تاخیر جلسه تشکیل می‌دهد و به متهم تفهیم می‌کند که حق دارد برای تعیین وکیل و تدارک دفاع مهلت بخواهد که در صورت درخواست متهم، حداقل سه روز به او مهلت داده می‌شود.
تفهیم این موضوع و پاسخ متهم باید در صورتجلسه دادگاه قید شود. هرگاه متهم از این حق استفاده نکند، دادگاه در همان جلسه، رسیدگی و رأی صادر می‌کند و اگر ضمن رسیدگی، انجام تحقیقاتی را لازم بداند، آنها را انجام و یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری می‌دهد. اخذ تامین مناسب از متهم با دادگاه است. شاکی در صورت مطالبه ضرر و زیان می‌تواند حداکثر ظرف پنج روز دادخواست خود را تقدیم کند و دادگاه می‌تواند فارغ از امر کیفری به دعوای ضرر و زیان رسیدگی و رای مقتضی صادر کند.
بدون شک، یکی از مشکلات و معضلات محاکم در تمام دوره‌های دستگاه قضایی بعد از انقلاب اسلامی و حتی قبل از آن، موضوع اطاله دادرسی بوده و است و این ماده با طرح دعوی کیفری بدون کیفرخواست یا به عبارتی دیگر «کیفرخواست شفاهی» تاسیس جدیدی در جهت کاهش اطاله دادرسی است.
همان طور که در ابتدای این ماده آمده، کیفرخواست شفاهی در غیر از جرائم موضوع ماده 302 این قانون و در موضوع جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری دو قابل اعمال است. ماده 302 قانون جدید آئین دادرسی کیفری به جرائم در صلاحیت رسیدگی دادگاه کیفری یک پرداخته که از آن جمله، جرایم موجب مجازات سلب حیات، جرایم موجب حبس ابد، جرایم موجب مجازات قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی یا میزان ثلث دیه کامل یا بیش از از آن، جرایم موجب مجازات تعزیری درجه چهار و بالاتر و جرائم سیاسی و مطبوعاتی است.
همچنین در ماده یاد شده، برای اعمال این نوآوری(کیفرخواست شفاهی)، شروطی در نظر گرفته شده است که حاضر بودن شاکی و متهم، حضور متهم و غیاب شاکی یا گذشت وی، کامل بودن تحقیقت مقدماتی و از جرائم ماده 302 نبودن موضوع، از جمله این شروط است.
در قسمت دیگری از ماده 86 آمده که بعد از طرح شفاهی دعوی، «دادگاه بدون تاخیر تشکیل جلسه می‌دهد»؛که به طور قطع این قسمت از ماده یاد شده، نماد عینی دغدغه قانونگذار برای کاهش اطاله دادرسی و تسریع در رسیدگی به پرونده‌های قضایی است.
جالب اینکه در این تسریع رسیدگی، ارکان دادرسی عادلانه مانند حق تعیین وکیل و مهلت سه روزه جهت تدارک دفاع، لحاظ شده است و تاکید شده که تفهیم حق داشتن وکیل، مهلت دفاع و پاسخ متهم، باید در صورت مجلس دادگاه قید شود.
از دیگر نوآوری‌های این ماده این است که شاکی می تواند دادخواست درخواست ضررو زیان را حداکثر ظرف پنج روز تقدیم دادگاه کرده و دادگاه نیز می‌تواند فارغ از امر کیفری به این دادخواست رسیدگی و رای مقتضی صادر کند.
البته کیفرخواست شفاهی به معنای رسیدگی از روی رفع تکلیف و کاهش پرونده‌های قضایی به هر طریقی نیست زیرا همان طور که در ماده 86 آمده اگر ضمن رسیدگی، قاضی دادگاه تحقیقات بیشتر را لازم بداند، ضمن اخذ تامین مناسب، آنها را انجام یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری می‌دهد. بنابراین در این ماده ضمن تاکید بر تسریع رسیدگی به پرونده‌های قضایی، به مسئله دقت در رسیدگی نیز تاکید شده و صحت و دقت فدای سرعت نشده است.
هر چند همان طور که در قانون اشاره شده، طرح دعوای کیفری شفاهی بدون کیفرخواست، برای مقامات قضایی اختیاری است و قانونگذار این موضوع را الزامی نکرده است اما به طور قطع این ماده در آینده تاثیر خود را در تسریع رسیدگی به پرونده‌های موضوع این ماده، نشان می‌دهد و نتیجه آن رضایت مردم از دستگاه قضا خواهد بود.
البته باید دید قضات و مسئولان قضایی تا چه مقدار نسبت به این نوآوری در قانون جدید آئین دادرسی کیفری اعتقاد داشته و آن را به منصه ظهور می‌رسانند.
