یک حقوقدان در گفت‌وگو با «شهر قانون» می‌گوید: نهاد مهريه از صدر اسلام به‌عنوان يك هديه به زن در هنگام ازدواج تعيين مي‌شود. وی با اشاره به اینکه مهريه به هيچ عنوان به‌منظور شناسايي ارزش وجودي زن و در ازاي آن در نظر گرفته نمي‌شود، تاکید می‌کند: اين نهاد به‌عنوان يك سنت مدنظر قرار گرفته است. در قرآن کريم نيز به پرداخت مهريه زنان دستور داده شده است. خداوند خطاب به مردان مي‌فرمايد كه اين هديه را با آرامش، رضايت و سكون قلبي به همسرانتان اعطا كنيد. لذا بر اساس روايات وارده تعيين مهر به بيش از مهرالسنه مكروه است. مهرالسنه به معناي مهري است كه پيامبر اسلام حضرت محمد (ص) براي حضرت فاطمه در نظر گرفته بودند.به گفته وحید زرگری، مهريه در واقع نحله و عطيه‌اي غير معوض است كه به زوجه داده مي‌شود. در حقيقت عقد نكاح به‌صورت يك معامله معمول كه با پرداخت مالي در مقابل سودي عايد طرف مقابل شود، نمي‌باشد.
شرایط مال مورد مهریه
زرگری در پاسخ به این سوال که چه مالی را می‌توان مهر قرار داد، بیان می‌کند: قانونا هر چيزي را كه ماليت داشته و قابل تملك نيز باشد، مي‌توان مهر قرار داد. به اين ترتيب و به‌عنوان مثال مهر نمي‌تواند از اموال موقوفه یا از اموال متعلق به شخص ثالث باشد. دختران و پسران جواني كه قصد ازدواج دارند بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه قانون اشاره كرده مهر مي‌تواند هر چيزي باشد كه بار مالي داشته باشد. لذا مهر حتما نبايد يك مال معين مانند سكه بهار آزادي باشد. چيزهايي نظير حق مالي، امتيازي كه بار مالي دارد، سود و منفعت، درآمد شغلي و حتي انجام كار معيني مانند ساخت يك خانه مي‌تواند موضوع مهريه قرار گيرد. البته بايد دقت كرد كه موضوع مهر بايد شفاف و دقيق و به تعبير قانون بايد بين طرفين تا حدي كه رفع جهالت آنها بشود، معلوم باشد. لذا در نظر گرفتن يكي از دو خانه يا چيز ديگر يا هر موضوع مبهم ديگر و نيز بار مالي نداشتن مهر، باعث بطلان موضوع تعيين شده به عنوان مهر خواهد شد. در اين حالت تحت شرايط قانوني مهرالمثل به زن تعلق خواهد گرفت.
وی با بیان این مطلب که قانونگذار ما در شرايط گوناگون انواع مختلفي از مهريه را در نظر گرفته است، در مورد اقسام مهریه توضیح می‌دهد: «مهرالمثل» مهريه‌اي است كه كيفيت آن بر اساس شان اجتماعي، خانوادگي، فرهنگي و مالي زن در نظر گرفته مي‌شود. لذا در اين موارد اصولا تحصيلات و وضع مالي وي و خانواده‌اش در تعيين كميت و كيفيت مهريه دخيل خواهد بود. بر اساس حكم ماده 1093 قانون مدني، هر گاه مهر در عقد ذكر نشده باشد و شوهر بعد از نزديكي زن خود را طلاق دهد، وي مستحق مهرالمثل خواهد بود. همچنين در صورت جهل زن به فساد نكاح و وقوع نزديكي، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. لازم به ذكر است در نكاح موقت تعيين مهر ضروري است و عدم تراضي نسبت به آن عقد مذكور را با خطر بطلان مواجه مي‌سازد. اكثر مهريه‌هاي فعلي ما به‌صورت مهرالمسمي است. «مهرالمسمي» همان‌طور كه از نام آن بر مي‌آيد، مهريه‌اي است كه با توافق طرفين در هنگام عقد يا بعد از آن تعيين شده و در عقد نكاح ذكر مي‌شود. نهايتا در صورت عدم تعيين مهريه در هنگام انعقاد عقد، وقوع طلاق قبل از نزديكي، زن را مستحق به گرفتن «مهرالمتعه» خواهد كرد. براي تعيين مهريه فوق دادگاه شرايط اجتماعي و مالي شوهر را در نظر خواهد گرفت.
این وکیل دادگستری در مورد میزان مهریه اشعار می‌دارد: تعیین مهر منوط به تراضی طرفین است. در اين زمينه از لحاظ ارزش مادي مهر سقف و محدودیتی وجود ندارد و همان‌طور كه در بالا اشاره شد، تعيين مهر به بيش از مهرالسنه صرفا مكروه مي‌باشد.
زرگری به بیان تفاوت‌های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه می‌پردازد و می‌گوید: زماني كه زوجه به محض عقد نکاح مي‌تواند خواستار پرداخت مهريه از طرف شوهر خود باشد، مهريه «عندالمطالبه» است. در اين وضعيت زوجه می‌تواند تمام مهر را وصول كند. تا زماني هم كه مهريه توسط زوج تسلیم نشده باشد، وي ضامن است. حتی تا زمانی که مهریه به زوجه تسلیم نشده، زوجه حق حبس دارد و می‌تواند از تمکین و ايفاي وظايف زناشويي خود امتناع كند، لیکن اگر قبلا به ايفاي وظايف زناشويي خود اقدام كرده باشد، حق حبس او ساقط می‌شود و ديگر نمي‌تواند ايفاي وظايف زناشويي و تمكين خود را منوط به پرداخت مهر كند. اما در مهریه «عندالاستطاعه» اگر زن تقاضای مهریه نماید، این تکلیف بر عهده اوست که ثابت کند مرد از دارایی و اموال کافی جهت پرداخت مهریه برخوردار است، و بر عکس مرد در اینجا نیازی ندارد که برای دادگاه دلیل بیاورد که قادر به پرداخت مهریه باشد. در این نوع مهریه این امتیاز برای مرد در نظر گرفته شده تا زن نتواند تحت هر شرایطی و هر زمانی که اراده کند با توسل به مهریه او را تحت فشار قرار دهد.
