قوانین داد و ستد واقعی در فضای غیرواقعی
زمانی نه چندان دور مجبور بودیم برای خرید هر چیزی راهی مغازه‌ها شویم، اما کم‌کم این اوضاع دارد به پایان می‌رسد. دیگر این روزها مردم بدون اینکه از محل زندگی خود خارج شوند، خیلی از چیزهایی را که نیاز دارند می‌خرند؛ برای این هدف هم از سایت‌های اینترنتی مختلف استفاده می‌کنند. این کار این روزها آن‌قدر فراگیر شده که بخشی از آگهی‌های بازرگانی صداوسیما هم به آن اختصاص یافته است. البته قانون‌گذار کمی قبل‌تر از رواج چنين داد و ستدهايي و در سال 82 «قانون تجارت الکترونیکی» را تصویب کرد تا فکری به حال داد وستدهای این‌شکلی کند و البته مشکل آن دسته از مردمی را که بعد از خرید دچار کلاهبرداری می‌شدند، حل کند. در ادامه شما را با بخش‌هایی از این قانون که برای خرید و رهایی از مشکل نیاز دارید آشنا می‌کنیم.
برخی تعاریف درتجارت الکترونیک
«داده‌پیام»: هر نمادی از واقعه، اطلاعات یا مفهوم است که با وسایل الکترونیکی، نوری یا فناوری‌های جدید اطلاعات تولید، ارسال، دریافت، ذخیره یا پردازش می‌شود.
اصل‌ساز: منشاء اصلی «داده‌پیام» است که «داده‌پیام» به وسیله او یا از طرف او تولید یا ارسال می‌شود، اما شامل شخصی که در خصوص «داده‌پیام» به عنوان واسطه عمل می‌کند، نخواهد شد.
مخاطب: شخصی است که اصل‌ساز قصد دارد وی «داده‌پیام» را دریافت کند، اما شامل شخصی که در ارتباط با «داده‌پیام» به عنوان واسطه عمل می‌کند نخواهد شد.
ارجاع در داده‌پیام: به منابعی خارج از «داده‌پیام» گفته می‌شود که در شرایطی خاص، جزئی از «داده‌پیام» هم محسوب می‌شود.
نكته
در مواقع سکوت یا ابهام «قانون تجارت الکترونیکی»، محاکم قضایی باید بر اساس سایر قوانین موضوعه و رعایت چارچوب فصول و مواد مندرج در این قانون، قضاوت کنند.
اطلاعاتی که تأمین‌کننده باید در اختیار مشتری قرار دهد
تأمین‌کننده باید به طور جداگانه ضمن تأیید اطلاعات مقدماتی، اطلاعات زیر را ارسال کند:
نشانی محل تجاری یا کاری تأمین‌کننده برای شکایت احتمالی
اطلاعات راجع به ضمانت و پشتیبانی پس از فروش
شرایط و فرایند فسخ معامله
شرایط فسخ در قراردادهای انجام خدمات.
نکته
اطلاعات اعلامی و تأییدیه اطلاعات اعلامی به مصرف‌کننده باید در واسطی بادوام، روشن و صریح بوده و در زمان مناسب و با وسایل مناسب ارتباطی، در مدت معین و بر اساس لزوم حسن نیت در معاملات و از جمله ضرورت رعایت افراد ناتوان و کودکان ارائه شود.
زمان برای انصراف از خرید
در هر معامله از راه دور، مصرف‌کننده باید حداقل 7 روز کاری وقت برای انصراف (حق انصراف) از قبول خود بدون تحمل جریمه یا ارائه دلیل داشته باشد. در این صورت، تنها هزینه تحمیلی بر مصرف‌کننده هزینه بازپس فرستادن کالا خواهد بود.
افرادی که می‌توانند شاکی باشند
غیر از خود خریدار، سازمان‌های قانونی و مدنـــی حامـــی حقوق مصرف‌کننده هم می‌توانند به عنوان شاکی اقامه دعوی کنند. ترتیب آن به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به پیشنهاد وزارت بازرگانی، به تصویب هیأت وزیران رسیده است.
مجازات کلاهبرداری در تجارت الکترونیک
هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی، با سوء استفاده یا استفاده غیرمجاز از «داده‌پیام»ها، برنامه‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف «داده‌پیام»، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه‌ای، دیگران را بفریبد یاسبب گمراهی سیستم‌های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه، اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد، مجرم محسوب می‌شود. طبق قوانین موجود، این فرد علاوه بر برگرداندن مال به صاحبان اموال، به حبس از یک تا 3 سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که به دست آورده محکوم می‌شود.
نکته
شروع به این جرم نیز جرم محسوب می‌شود و مجازات آن حداقل مجازات مقرر در این ماده است.
روشي که می‌توانید کالا را پس دهید
درصورت فروش‌کالا، از تاریخ تسلیم کالا به مصرف‌کننده و در صورت فروش خدمات، از روز انعقاد مي‌توانيــد به مــدت 3روز كالا را پس دهيد. در هر حال، آغاز اعمال حق انصراف مصرف‌کننده پس از ارائه اطلاعاتی خواهد بود که تأمین‌کننده موظف به ارائه آن است.به محض استفاده مصرف‌کننده از حق انصراف، تأمین‌کننده مکلف است بدون مطالبه هیچ‌گونه وجهی، عین مبلغ دریافتی را در اسرع وقت به مصرف‌کننده مسترد کند.حق انصراف مصرف‌کننده در مواردی که شرایط خاصی بر نوع کالا و خدمات حاکم است اجرا نخواهد شد.
اگر فروشنده سر قول خود نماند
در صورتی که تأمین‌کننده در حین معامله به دلیل نداشتن کالا یا ممکن نبودن اجرای خدمات، نتواند تعهدات خود را انجام دهد، باید مبلغ دریافتی را فوراً به مخاطب برگرداند، مگر در بیع کلی و تعهداتی که برای همیشه وفای به تعهد غیرممکن نباشد و مخاطب آماده صبر کردن تا امکان تحویل کالا یا ایفای تعهد باشد. در صورتی که معلوم شود تأمین‌کننده از ابتدا می‌دانسته ایفای تعهد غیرممکن است، علاوه بر لزوم استرداد مبلغ دریافتی، به حداکثر مجازات مقرر در قانون نیز محکوم خواهد شد.
نکته
تأمین‌کننده می‌تواند کالا یا خدماتی مشابه آنچه به مصرف‌کننده وعده کرده است تحویل یا ارائه کند، مشروط بر آنکه قبل از معامله یا در حین انجام معامله، آن را اعلام کرده باشد.
مواردی برای حمایت از مصرف‌کننده
طبق «قانون تجارت الکترونیکی» فروشندگان کالا و ارائه‌دهندگان خدمات باید اطلاعات مؤثر در تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان برای خرید یا قبول شرایط را از زمان مناسبی قبل از عقد در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند. حداقل اطلاعات لازم، شامل موارد زیر می‌شود:
مشخصات فنی و ویژگی‌های کاربردی کالا یا خدمات
هویت تأمین‌کننده، نام تجاری که تحت آن نام به فعالیت مشغول است
ایمیل، شماره تلفن یا هر روشی که در صورت نیاز، مشتری بتواند از آن طریق با فروشنده ارتباط برقرار کند.
همه هزینه‌هایی که برای خرید کالا بر عهده مشتری خواهد بود، از جمله قیمت‌کالا یا خدمات، میزان مالیات، هزینه حمل
مدت زمانی که پیشنهاد ارائه‌شده معتبر است.
شرایط و فرایند عقد، از جمله ترتیب و نحوه پرداخت، تحویل یا اجرا، فسخ، ارجاع، خدمات پس از فروش.
چند نکته درباره تبلیغ کالا
تأمین‌کنندگانی که برای فروش کالا و خدمات خود تبلیغ می‌کنند نباید سلامتی افراد را به خطر اندازند. تأمین‌کننده باید به نحوی تبلیغ کند که مصرف‌کننده به طور دقیق، صحیح و روشن اطلاعات مربوط به کالا را درک کند.
جبران خسارت
اگر در مبادلات الکترونیکی بر اثر نقص سیستم مؤسسات، به جز در نتیجه قطع فیزیکی ارتباط، خسارتی به اشخاص وارد شود، مؤسسات مزبور مسئول جبران آن خسارات هستند، مگر اینکه خسارات ناشی از فعل شخصی باشد که، جبران خسارات بر عهده این اشخاص خواهد بود.
وظیفه وزارت بازرگانی در این قانون
وزارت بازرگانی موظف است زمینه‌های مرتبط با تجارت الکترونیکی را که در اجرای این قانون مؤثرند شناسایی کرده و با ارائه پیشنهاد و تأیید شورای عالی فناوری اطلاعات، خواستار تدوین مقررات مربوط و آیین‌نامه‌های این قانون از سوی نهادهای مربوط شود
زهـــرا صابری
