گروه حقوقي- ويداسادات موسوي: وفات در کنار تولد، ازدواج، طلاق و صاحب فرزند شدن از وقايعي است که لازم است در شناسنامه هر فردي ثبت و ضبط شود. هر چند پس از ثبت وفات، شناسنامه شخص باطل مي شود اما به اين معنا نيست که آثار اعمال و قراردادهاي احتمالي او نيز از بين برود، چه اينکه ورثه بايد قبل از تقسيم ماترک به تعيين تکليف وضعيت ديون و بدهکاري هاي او بپردازند. انحصار وراثت تکليفي است که قانون قبل از هرگونه دستکاري اموال متوفي بر عهده ورثه گذاشته است. اگر مي خواهيد درباره اين موضوع بيشتر بدانيد مطالعه اين بسته را به شما پيشنهاد مي کنيم.
انحصار وراثت به چه معناست؟
حتما لفظ انحصار وراثت بارها به گوشتان خورده است، شايد کنجکاو شده ايد که اين لفظ به چه معناست؟ کسي که مي ميرد به احتمال زياد خانواده اي دارد که بعد از مرگ او به استناد قانون از او ارث مي برند، براي اينکه اين ورثه بتوانند در دارايي هاي مورث خود تصرف کنند، بايد گواهي انحصار وراثت داشته باشند. مثلا اگر فرزندان متوفي بخواهند به حساب بانکي پدر خود دسترسي پيدا کنند حتما بايد اين گواهي را داشته باشند.
شايد شما تا به حال گواهي انحصار وراثت را از نزديک ديده باشيد، در اين صورت مي دانيد که تصديق انحصار وراثت، ورقه اي است که قاضي شوراي حل اختلاف در آن اموال و دارايي هاي متوفي، تعداد ورثه و همچنين نسبت هر کدام با متوفي را مشخص مي کند. از همه مهم تر اينکه قاضي در اين تصديق، سهم هر يک از ورثه را از اموال متوفي تعيين مي کند و به تفکيک زير نام هر کدام را مي نويسد.
براي گرفتن گواهي انحصار وراثت به کجا مراجعه کنيم؟
مرجع صلاحيت دار براي صدور گواهي انحصار وراثت شوراي حل اختلافي است که آخرين محل سکونت متوفي در آنجا قرار دارد. مطابق ماده 20 قانون آيين دادرسي دادگاه هاي عمومي و انقلاب در امور مدني، دعاوي مربوط به ترکه متوفي در دادگاه محلي اقامه مي شوند که آخرين اقامتگاه متوفي در ايران، در آن محل بوده است. اگر هم آخرين اقامتگاه متوفي معلوم نيست، رسيدگي در صلاحيت دادگاهي است که آخرين محل سکونت متوفي در ايران در آن حوزه بوده است. بنابراين اگر شخصي در طول مدت زندگي خود در شهرهاي مختلف سکونت داشته باشد و براي مثال آخرين محل سکونتش اصفهان باشد، پس از فوت، شوراي حل اختلاف اصفهان صلاحيت صدور گواهي انحصار وراثت را خواهد داشت هر چند که شخص در شهر ديگري فوت کرده باشد يا اموال وي در استان ديگري باشد.
چه کساني مي توانند در خواست انحصار وراثت کنند؟
معمولا يک يا چند تن از ورثه درخواست صدور گواهي انحصار وراثت مي کنند، هم چنين هر ذي نفعي (کسي است که در اموال متوفي نفع دارد)، مانند طلبکار متوفي (مثلا کسي که متوفي در وجه او چک کشيده است، به ميزان مبلغ چک در اموال متوفي نفع دارد) يا کسي که متوفي به نفع او وصيت کرده (موصي له) يا کسي که از سوي متوفي مامور اجراي وصيت شده است (وصي) مي توانند درخواست صدور گواهي انحصار وراثت کنند. مخالفت يا همکاري نکردن يک يا چند تن از ورثه به هر دليلي که باشد مانع رسيدگي و صدور گواهي انحصار وراثت نيست.
امروزه افراد گرفتاري ها و مشغله هاي زيادي در زندگي روزمره خود دارند، نظر به اين مساله و صلاحديد قانون گذار، لزومي ندارد که همه وراث به شوراي حل اختلاف مراجعه کنند، همين که يکي از وراث براي گرفتن گواهي اقدام کند کفايت مي کند، البته بايد مدارک لازم را به همراه داشته باشد.
چه مدارکي براي انحصار وراثت لازم است؟
وقتي تصميم گرفتيد براي گرفتن گواهي انحصار وراثت به شوراي حل اختلاف برويد بايد بدانيد که حتما برخي مدارک را همراه خود داشته باشيد وگرنه شورا از انجام درخواست شما معذور خواهد بود. اصلي ترين و مهم ترين مدرکي که نبايد فراموش کنيد، شناسنامه و گواهي فوت متوفي هستند.
پس از فوت متوفي و تاييد پزشک مربوطه، اداره ثبت احوال، شناسنامه متوفي را باطل مي کند و گواهي فوت صادر مي کند. ارايه اصل گواهي فوت و کپي آن به شورا نيز الزامي است.
دومين مدرکي که لازم است حتما به همراه داشته باشيد استشهاديه محضري است. اسامي تمامي وراث در فرم مخصوصي که به وسيله دادگستري در اختيار آن ها قرار داده مي شود نوشته مي شود و به وسيله دو نفر از اشخاصي که وراث و متوفي را مي شناسند در دفتر اسناد رسمي امضاء و امضاي آن ها نيز توسط دفاتر اسناد رسمي گواهي مي شود. شما بايد قبل از مراجعه به شورا اين استشهاديه را آماده کرده باشيد.
مدرک بعدي که حتما بايد به همراه داشته باشيد، رسيد گواهي مالياتي است(ماليات بر ارث). وراث يا ولي يا امين يا قيم يا نماينده قانوني آن ها ملزم هستند ظرف مدت ۶ ماه از تاريخ فوت متوفي، اظهارنامه مالياتي مخصوص را که حاوي تمام اقلام ماترک با تعيين قيمت زمان فوت و همچنين مطالبات و بدهي ها تهيه و تکميل کنند و به اداره ماليات تسليم کنند. بعد از اينکه ماليات پرداخته شد، از اداره ماليات رسيد پرداخت ماليات بر ارث را دريافت کنيد و نزد خود نگه داريد.
نکته اي که حتما بايد به آن توجه کنيد اين است که هر کدام از وراث که به شورا مي رود و قصد اقدام دارد بايد کپي برابر اصل شده شناسنامه همه وراث را به همراه داشته باشد، يعني علاوه بر شناسنامه خود کپي برابر اصل شناسنامه وراث ديگر را نيز تهيه و به دفتر شورا تقديم کند. ارايه اصل شناسنامه ها براي ملاحظه توسط مدير دفتر شورا نيز الزامي است.
بعد از اينکه تمام مدارک گفته شده را آماده کرديد حالا نوبت به تنظيم يک دادخواست مي رسد. شما بايد از شورا برگ دادخواست دريافت کنيد و بعد از اينکه دادخواست را پر کرديد تمام مدارک را به آن ضميمه کنيد و به شوراي حل اختلاف محل سکونت متوفي مراجعه کنيد. هرگز فراموش نکنيد که اگر متوفي وصيت نامه هم داشته باشد شما بايد وصيت نامه او را نيز به دادخواست ضميمه کنيد.
انحصار وراثت براي اقليت هاي مذهبي
اگر متوفي از اقليت هاي مذهبي خاص باشد بايد تقسيم نامه ارث هم داشته باشد چون نحوه تقسيم ارث در هر مذهبي با ديگر مذاهب متفاوت است. شورا بر اساس قواعد تقسيم ترکه در مذهب او گواهي انحصار وراثت صادر مي کند. پس اگر متوفي از اقليت هاست بايد تقسيم نامه ارث را هم به دادخواست ضميمه کنيد.
روند رسيدگي به درخواست شما در شورا
بعد از اينکه شما مدارک را به شورا داديد، مدير دفتر مدارک را بررسي مي کند تا نقصي نداشته باشد سپس دادخواست شما را ثبت مي کند و در نوبت رسيدگي قرار مي دهد. پس از ملاحظه اسناد و مدارک تقديمي، درخواست متقاضي را يک نوبت در روزنامه کثيرالانتشار يا محلي آگهي مي کند که هزينه نشر آگهي نيز به عهده متقاضي است. پس از گذشتن يک ماه از تاريخ نشر آگهي در صورتي که کسي اعتراضي نداشته باشد، شورا با توجه به دلايل و اسناد ارايه شده، گواهي انحصار وراثت که شامل تصديق وراثت، تعيين تعداد وراث و نسبت آن ها با متوفي مي شود را صادر مي کند.
الم شنگه راه نيندازيد!
اگر فرد متقاضي صدور گواهي انحصار وراثت، عمدا اسم يکي از ورثه را در دادخواست ننويسد، وارثي که نامش در دادخواست آورده نشده مي تواند پيگيري قضايي بکند.قانون در اين مورد ضمانت اجرا براي سهل انگاري شما در نظر گرفته است و ممکن است شما را طبق قانون تحت تعقيب قرار دهند.
اعتراض به صدور گواهي انحصار وراثت
اگر بعد از نشر آگهي و سپري شدن روند قانوني دادخواست انحصار وراثت، شورا گواهي را صادر کرد، سپس فردي پيدا شد و نسبت به اين گواهي اعتراض داشت مثلا مدعي شد که او هم از ورثه آن مرحوم است (مثلا همسر دايم ديگر متوفي است)، حق دارد اعتراض کند و دادگاه به اعتراض او رسيدگي مي کند.
