نحوه تقسیم حقوق مستمری فوت شدگان

متن پرسش :
نحوه تقسیم حقوق مستمری فوت شدگان چگونه است؟

متن پاسخ :
طبق قانون تامین اجتماعی مستمری عبارت از پولی است که طبق شرایط مقرر در قانون و به منظور جبران قطع تمامی یا قسمتی از درآمد به بیمه شده و در صورت فوت او برای تامین معیشت بازماندگان وی به آنان پرداخت می شود. باید توجه داشت که بین مستمری ناشی از فوت و مستمری های دیگر از قبیل ازکارافتادگی، بازنشستگی و… فرق وجود دارد، اما این سوال در مورد مستمری ناشی از فوت وجود دارد که نحوه تقسیم آن بین ورثه متوفی چگونه است؟ آیا برابر قاعده ارث بین آنان تقسیم می شود؟

برای مثال فردی که فوت می کند، ورثه اش عبارتند از: یک پسر و یک دختر و یک همسر، در این حالت مستمری باید چگونه تقسیم شود؟ ماترک یا اموال به جا مانده از متوفی عبارتند از اموالی که به خاطر فوت، از مالکیت او خارج و به ورثه می رسد و طبق قانون ارث بین وراث تقسیم می شود، اما مستمری مزبور بعد از فوت شخص در حق ورثه استقرار پیدا می کند و به منظور کمک به معیشت اشخاص تحت تکفل مستخدم برای زمان بعد از فوت اوست.

در واقع حق مستمری در زمان حیات متوفی وجود نداشته است تا آن را برابر قاعده ارث بین وراث تقسیم کنیم از این رو پرداخت مستمری به بازماندگان به نحو مساوی صورت می گیرد و چه بسا برخی از بازماندگان حق دریافت مستمری را نداشته باشند، ولی از اموال متوفی ارث ببرند. از این رو باید توجه داشت که برای دریافت حقوق مستمری شرط اول تحت تکفل بودن می باشد و در صورت استحقاق دریافت بر خلاف قواعد ارث حقوق مستمری بین ورثه تحت تکفل به طور مساوی تقسیم می شود.

در صورتی که متوفی بدهکار باشد، برای مثال قبل از فوت محکوم به پرداخت دیه شده باشد، آیا می توان این مبلغ را از حقوق مستمری برداشت کرد؟ مستمری جزو ترکه نیست، بلکه حقی است که قانون با هدف حمایت مالی از بازماندگان مستخدم فوت شده در نظر گرفته است. بنابراین پرداخت بدهی متوفی از محل مستمری فاقد وجاهت قانونی است و امکانپذیر نمی باشد. اما در مورد بیمه عمر این سرمایه جزو ماترک محسوب نمی شود و اگر بیمه گذار شرایط خاصی در مورد نحوه تقسیم آن در قرارداد بیمه آورده باشد، مطابق همان رفتار و سرمایه مزبور بین وراث تقسیم می شود.

اگر در بیمه نامه سهام وراث تعیین نشده باشد، این سرمایه بر مبنای قاعده ارث بین وراث تقسیم خواهد شد. چه کسانی بازماندگان متوفی محسوب می گردند؟ به موجب ماده 81 قانون تامین اجتماعی بازماندگان متوفی که واجد شرایط دریافت مستمری و یا غرامت مقطوع می باشند، عبارتند از:

1- همسر دائمی بیمه شده متوفی مادام که شوهر اختیار نکرده است.در صورتی که چنین فردی به موجب عقد دائم ازدواج دیگری نماید، مستمری او قطع خواهد شد و با فوت شوهر دوم مستمری او دوباره برقرار می شود. قابل ذکر است برقراری مجدد مستمری از تاریخ فوت شوهر دوم محاسبه شده و چنانچه مستمری بگیر مزبور ازدواج سوم داشته باشد، ضمن قطع مستمری، با فوت شوهر سوم مستمری برقرار نخواهد شد.

2- فرزندان متوفی در صورتی که سن آنان کمتر از 18 سال تمام باشد و یا به تحصیل اشتغال داشته باشند یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی قادر به کار نباشند.

3- پدر و مادر متوفی در صورتی که تحت تکفل او بوده و سن پدر از 60 سال و سن مادر از 55 سال تجاوز کرده باشد. یا آن که به تشخیص کمیسیون پزشکی از کار افتاده باشند و در هر حال مستمری از سازمان دریافت ننمایند. سهم مستمری هر یک از بازماندگان چگونه تعیین می گردد؟ همسر یا همسران بیمه شده 50 درصد مستمری استحقاقی بیمه شده و هر فرزند 25 درصد مستمری استحقاقی بیمه شده را دریافت می کنند. پدر و مادر نیز 20 درصد مستمری استحقاقی بیمه شده را دریافت می نمایند.

بدیهی است مجموع مستمری های بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی متوفی تجاوز نماید و چنانچه تجاوز کند، سهم هر کدام به نسبت دریافت تقلیل می یابد. در ضمن چنانچه یکی از مستمری بگیران فوت شود یا فاقد شرایط استحقاق دریافت مستمری گردد، سهم بقیه به نسبت مذکور اضافه می شود تا به 100 درصد مستمری برسد. منظور از مستمری استحقاقی بیمه شده متوفی مستمری دریافتی حین فوت او می باشد. در مورد بیمه شدگانی که بر اثر هر نوع حادثه یا بیماری فوت شوند، مستمری استحقاقی عبارت است از مستمری که برای بیمه شده از کارافتاده کلی حسب مورد برقرار می شود.

نویسنده: معاونت آموزش قوه قضائیه به نقل از روزنامه ایران، شماره 5171 به تاریخ 18/6/91، صفحه 16 (قضایی – حقوقی)