متن پرسش :
تکلیف پرداخت مهریه در صورت فسخ نکاح و فرق آن با حالت طلاق چیست؟
متن پاسخ :
قانون مدنی از ماده ۱۱۲۱ الی ۱۱۳۲ به فسخ نكاح تخصیص داده شده است و عیوب مرد و زن كه حق فسخ نكاح برای طرفین ایجاد می كند، كاملاً عنوان شده است. اما موضوعی كه بسیار اهمیت دارد «تكلیف مهریه» در فسخ نكاح و افتراق آن با طلاق است. مثلاً: مردی با زنی ازدواج می كند بعد متوجه عدم بكارت زوجه می شود، یا مورد دیگر، مردی در زمان ازدواج زوجه ای را انتخاب می كند كه سالم بوده ولی بعد از ازدواج متوجه جنون وی می شود حال چه قبل از ازدواج هم مجنون بوده و از وی مخفی كرده باشند و یا بعد از عقد مجنون شده باشد- چه به صورت ادواری و چه به صورت دائمی- و مثال های بسیار از این تعداد…
اما بسیاری از مردم فكر می كنند كه اگر در موارد اشاره شده در قانون مدنی تقاضای فسخ عقد نكاح را بدهند از پرداخت مهریه معاف می شوند. در صورتی كه قانون بر خلاف این عقیده است. ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی اشعار می دارد: «هرگاه عقد نكاح قبل از نزدیكی به جهتی فسخ شود زن حق مهریه ندارد، مگر در صورتی كه موجب فسخ عنن باشد كه در این صورت با وجود فسخ نكاح، زن مستحق نصف مهر است.» در این ماده اعلام شده كه اگر زن باكره باشد در صورت فسخ، مهریه به وی تعلق نمی گیرد مگر اینكه مرد بیماری عنن (ناتوانی جنسی) داشته باشد كه در این صورت نصف مهریه به وی تعلق می گیرد.
حال اگر زن باكره نباشد هرگونه موارد فسخ اگر شامل زوج شود، باز هم می بایست مهریه زوجه را پرداخت كند. زوجه نیز اگر مطرح كننده دعوی فسخ عقد باشد با توجه به بیماری های مندرج در قانون مدنی در صورتی كه باكره نباشد می تواند تمام مهریه خود را نیز همراه فسخ نكاح دریافت كند. تنها فرقی كه فسخ نكاح با طلاق دارد اینكه اگر زوجه در زمان باكره بودن تقاضای طلاق دهد یا زوج در زمان باكرگی زوجه را مطلقه كند می بایست نصف مهریه پرداخت شود اما در فسخ نكاح اگر زوجه باكره باشد مهریه ای به وی تعلق نمی گیرد. اما در صورت عدم بكارت زوجه چه در طلاق و چه در فسخ نكاح هیچ تفاوتی در پرداخت مهریه نیست و تمام مهریه می بایست پرداخت شود.
چون بسیاری از افراد به این تصور كه چون موارد فسخ نكاح در زوجه آشكار شده قادر هستند كه از فسخ نكاح استفاده نمایند و از پرداخت مهریه به زوجه رهایی یابند. در صورتی كه فقط باكره بودن زوجه است كه موجبات رهایی از پرداخت مهریه را در فسخ نكاح فراهم می كند، اما اگر زوجه باكره نباشد حال اگر مجنون باشد یا بیماری های دیگری از قبیل قرن، جذام، برص، افضاء، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم داشته باشد مرد اگر بخواهد نكاح را فسخ كند (با دارا بودن شرایط) می بایست تمام مهریه همسرش را پرداخت نماید.
ابتدا به نظر می رسد بهتر است در صورت (عدم بكارت زوجه) زوج همیشه مطابق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی از خواسته طلاق استفاده كند تا از فسخ نكاح و در این باب دیگر نیاز نیست كه به بیماری های فوق الاشعار در دادگاه اشاره نماید، یا اقدام به اثبات تدلیس در دادگاه كند و دلیل ارائه دهد. چون در هر دو حالت می بایست تمام مهریه را پرداخت كند، این موضوع از مفهوم مخالف ماده ۱۱۰۱ برداشت می شود. اما به این راحتی ها هم نیست این فقط در باب (مهریه) است. اگر زوجه بخواهد عقد نكاح را فسخ كند در صورت بكارت زوج هیچ مهریه ای پرداخت نمی كند و در صورت عدم بكارت زوج تمام مهریه را پرداخت می كند اما در خصوص طلاق اگر زوج بخواهد زوجه را مطلقه نماید در صورت بكارت نصف مهریه و در صورت عدم بكارت ۱- تمام مهریه ۲- اجرت المثل ایام زندگی ۳- در صورت دارا بودن شرایط، نصف دارایی ۴- نفقه معوقه و دوران عده را نیز باید همراه مهریه بدهد.(عبدالله سمامی – وكیل پایه یك دادگستری و كارشناس ارشد حقوق خصوصی روزنامه شرق ،شماره 739 به تاریخ 31/1/85، صفحه 7 )
