متن پرسش :
چنانچه خریدار در تاریخ مقرر جهت تنظیم سند رسمی به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه نکند (با وصف شرط حضور طرفین در تاریخ معین جهت تنظیم سند در دفترخانه معین) با فرض عدم حضور فروشنده نیز در دفترخانه، آیا خریدار ضمن طرح دعوی الزام به تنظیم سند به طرفیت فروشنده می‌تواند مطالبه وجه‌الالتزام عدم حضور فروشنده در دفترخانه را نیز بنماید؟
متن پاسخ :
پس از بحث و بررسی و اظهارنظر همکاران محترم قضایی، اکثریت حاضرین معتقد بودند: اولا دریافت وجه التزام عدم حضور در دفترخانه با توجه به اشتراط آن در قرارداد، وفق ماده 10 قانون مدنی که التزام به هر توافق و قراردادی مادام که مغایرت با قانون یا شرع را نداشته باشد معتبر دانسته، ممکن خواهد بود و منع قانونی ندارد. ثانیا با توجه به اینکه استحقاق به دریافت وجه التزام منوط به عدم حضور طرف مقابل در دفترخانه شده، عدم حضور باید اثبات گردد و راه اثبات عدم حضور طرف مقابل، الزاما اخذ گواهی عدم حضور از دفترخانه نیست بلکه با توجه به ماده 199 ق.آ.د.م از هر دلیلی که دادگاه بتواند موضوع عدم حضور طرف مقابل را احراز کند، استفاده خواهد شد به عبارت دیگر اخذ گواهی عدم حضور موضوعیت ندارد بلکه طریقیت داشته و دلیل بر احراز موضوع است.
این پاسخ در صورتی است که خریدار قصوری نداشته و باقیمانده ثمن را جهت پرداخت آماده کرده باشد هرچند از طریق دیگری غیر از اخذ گواهی حضور خود در دفترخانه برای دادگاه احراز شود که باقیمانده ثمن توسط خریدار جهت پرداخت آماده بوده مانند اینکه خود فروشنده آماده بودن باقیمانده ثمن را در تاریخ معین قبول داشته باشد. اقلیت نسبی حاضرین معتقدند: اخذ گواهی عدم حضور با توجه به اشتراط آن در قرارداد، موضوعیت دارد نه طریقیت و بدون اخذ این گواهی، اثبات عدم حضور طرف مقابل پذیرفته نیست چرا که خود طرفین با توافق همدیگر، اخذ گواهی عدم حضور جهت اثبات قصور طرف مقابل و استحقاق دریافت وجه التزام را شرط نموده‌اند و در حقیقت از ارائه ادله دیگر به صورت توافقی انصراف داده‌اند و چون نمی‌توان از قرارداد خصوصی افراد تفسیری نمود که خلاف اراده آنان باشد لذا مطالبه یا ارائه ادله دیگری غیر از گواهی عدم حضور لازم نیست بنا به مراتب در صورت عدم اخذ گواهی عدم حضور در همان موقع مقرر، استحقاق دریافت وجه التزام منتفی است.
به عبارت دیگر تحقق خسارت یا استحقاق دریافت وجه التزام، معلق بر اخذ گواهی عدم حضور در دفترخانه شده و در صورت عدم تحقق شرط، مشروط هم محقق نخواهد شد. مضافا در این موضوع تفاوتی نمی‌کند که مطالبه وجه التزام (خسارت روزانه) از زمان تقدیم دادخواست مورد نظر باشد یا از زمان عدم حضور در دفترخانه، به هر حال استحقاق منتفی است. از سوی دیگر از این جهت نیز فرق نمی‌کند که عدم حضور فروشنده در دفترخانه اختیاری و ارادی می‌باشد یا به لحاظ فراهم نشدن تهیه مقدمات تنظیم سند از قبیل فراهم نشدن صورت‌مجلس تفکیکی یا عدم فک رهن و … همچنان که در فرض عدم حضور خریدار نیز این اطلاق قابل تسری است به هر حال صرف عدم حضور در موعد معین و اخذ گواهی عدم حضور ضروری است. [ نشست قضایی قضات مجتمع شهید باهنر ]
