متن پرسش :
1- اگر زنی در زمان ازدواج موضوع آشپزی بلد نبودن خود را مطرح نکند؟اگر به گونه ای در مراسم خواستگاری آرایش کند که زشتی یا زیبایی او معلوم نشود و به گونه ای آرایش کرده که چند خال سیاه بدن خود را پوشانده باشد؟حکمش چیست؟ آیا مرد به خاطر تدلیس میتواند نکاح را حتی بعد از نزدیکی فسخ کند؟ آیا مهر را بدهد؟ اگر امکان فسخ نکاح نیست آیا این امور در مهر تاثیری ندارد؟ 2- اگر در زمان نکاح مهریه بر اساس عرف شهری باشد و بعد معلوم شود چنین عرفی در ان شهر نبوده است؟ آیا مرد میتواند مهر را فسخ کند تا به اجرت المثل برگردد؟در صورت تدلیس چه کسی مسئول است؟
متن پاسخ :
1- به موجب ماده 1128 قانون مدنی: هر گاه در یكی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شد كه طر ف مذكور فاقد وصف مقصود بوده ، برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذكور در عقد تصریح شده و یا عقد متبایناً بر آن واقع شده باشد.” بنابر این وانمود كردن شخص به داشتن صفات غیر واقعی تدلیس محسوب می شود. البته به شرطی که آن صفت در طرف شرط شده باشد یا از چنان اهمیتی برخوردار باشد که عقد بر مبنای آن صفت واقع شود.
یعنی اگر چنان صفت یا خصوصیتی در طرف نمی بود و یا اگر فلان وصف را پنهان یا به داشتن آن تظاهر نمی کرد، آن عقد واقع نمی شد. در فقه در این زمینه تحت عنوان ” تدلیس الماشطه ” یعنی تدلیس آرایشگر که زن را به نحوی آرایش کند تا عیوب ظاهری وی پنهان مانده و مورد پسند واقع شود، مباحث مفصلی انجام شده. حال اینکه مثالهائی که ذکر کرده اید مانند بلد نبودن آشپزی یا پنهان کردن یکی دو خال در انتخاب شما تأثیرگذار بوده نیازمند بررسی و تحقیق دقیق است . اما بطور عادی این امور از موارد تدلیس محسوب نمیشود زیرا تأثیر آنها مبنائی نیست مگر آنکه وجود آنها با وجود کم اهمیت بودن شرط شده باشد.
2- تدلیس موجب پیدایش حق فسخ برای فریب خورده است و به موجب ماده 1131 قانون مدنی ” خیار فسخ ، فوری است و اگر طرفی كه حق فسخ دارد ، بعد از اطلاع به علت فسخ ، نكاح را منفسخ نكند؛ خیار او ساقط می شود به شرط این كه علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشد….” یعنی همین كه كه شخص فریب خورده متوجه تدلیس طرف عقد شد ، برای استفاده از این حق نباید تعلل و غفلت و یا مسامحه كند و باید فوراً برای از اثر انداختن نكاح و بر هم زدن آن اقدام نماید.
3- اگر شوهر بخواهد تدلیس را بعد از نزدیکی اعمال نموده و نکاح را فسخ کند باید تمامی مهر را به زن بدهد.اما در صورت فسخ نکاح قبل از نزدیکی ،زن حق مهر ندارد.
4- طبق ماده 1087 قانون مدنی ، صورتی که در نکاح مهر ذکر نشده یا عدم مهر ذکر شده باشد، طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معلوم کنند و پرداخت مهرالمثل تنها در صورتی است که قبل از تراضی بر سر مهر بین آنها نزدیکی واقع شده باشد.بنابر این درصورتی که مهریه تعیین شده باشد ، معتبر می باشد و امکان فسخ مهریه نیست .
5- همسر فریب خورده از دو طریق یعنی هم از نظر حقوقی و هم از نظر جزائی ، بر اساس فریب و تدلیس در امر ازدواج می تواند از شوهر خود شكایت كند. از نظر حقوقی ،زن می تواند به استناد خیار تدلیس نكاح خود را منحل سازد. ب ) از نظر جزائی ، فریب خورده می تواند به استناد ماده 647 قانون مجازات اسلامی شوهرش را كه بر خلاف واقع خود را دارای اوصافی كه قبلاً ذكر شد معرفی نموده ، تحت تعقیب قرار دهد و از او شكایت كند.
6- بطور کلی فریب خورده برای مطالبه ضرر و زیان و خسارات خود می تواند به مدلس(فریب دهنده )مراجعه کند.
