بی‌تردید غایت نظم اجتماعی و هدف از وضع قوانین در هر جامعه‌ای، حفظ حقوق و آزادی‌های افرادی است كه آن اجتماع را تشكیل داده‌اند. به تجربه ثابت شده است كه تامین منافع افراد و حفظ مصالح جامعه، در سایه احترام به حقوق و آزادی افراد آن فراهم خواهد شد. به همین دلیل، امروزه قانون به عنوان مظهر قدرت اجتماعی، وسیله‌ای برای جلوگیری از هر گونه تصادم و تجاوز به حقوق فردی و اجتماعی است. اکنون سعی قانون‌گذار بر این است كه با وضع و اجرای صحیح قانون، حقوق و آزادی‌های افراد جامعه را در حد اعلای خود حفظ كند. از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه اطفال و بانوان هستند. به همین دلیل، در قوانین کشورهای مختلف، از جمله کشور ما، برای مقابله با تعرض به حقوق آنان، قوانین و مقررات ویژه‌ای وضع شده است. در ادامه، این قوانین را بررسی می‌کنیم.
گذشت
گذشت شاكـــی می‌تواندبه عنوان یكی از علل تخفیف مجازات متهم موثر باشد.
حتی با گذشت شاكی، تعقیب یااجرای مجازات متعرض متوقف نخواهد شد.
جرم است
اگر فـــردی با حركات و اعمال توهین‌آمیز خود موجبات هتك حرمت زن یا كودك را فراهم كند مجرم است.
قصد ارتكاب جرم
ایجاد مزاحمت یا توهین به بانوان و كودكان در معابر و اماكن عمومی از جرایم عمدی است.
بنابراین
> وجود قصد مجرمانه برای وقوع عمل توهین‌آمیز یا ایجاد مزاحمت از طرف مرتكب مفروض خواهد بود و نیازی به اثبات ندارد. البته اثبات خلاف این موضوع از سوی متهم، موجب رفع مسئولیت كیفری او خواهد شد.
حیثیت عمومی
جرم مجازات و تعرض به بانوان و كودكان در معابر و اماكن عمومی جزء جرائم دارای حیثیت عمومی است.
یعنی:
> گذشت شاكی فقط می‌تواند به عنوان یكی از علل تخفیف مجازات یا تبدیل آن به نوع دیگری كه مناسب‌تر به حال متهم باشد مورد استناد دادگاه قرار گیرد.
تعلیق مجازات
دادگاه می‌تواند اجرای تمامی یا قسمتی از مجازات را با رعایت شرایط زیر از 2 تا 5 سال معلق كند.
یعنی:
> محكوم‌علیه سابقه محكومیت قطعی به مجازات حد قطع یا نقص عضو، حبس بیش از یك سال در جرایم عمدی و جزای نقدی به مبلغ بیش از 2 میلیون ریال نداشته باشد و دوبار یا بیشتر به علت جرم‌های غیرعمدی با هر میزان مجازات، محكومیت قطعی نیافته باشد.
> دادگاه با ملاحظه وضع اجتماعی و سوابق زندگی محكوم‌علیه و اوضاع و احوالی كه موجب ارتكاب جرم شده است، اجرای تمامی یا قسمتی از مجازات را مناسب نداند.
مقصود از تعرض و مزاحمت برای اطفال و بانوان
مرتكب جرم با حركات و اعمال توهین‌آمیز خود موجبات هتك حرمت زن یا كودك را فراهم كند، مثل اینكه مصرانه آنها را در معابر و اماكن تعقیب كند، اما با وجود اعتراض و ابراز تنفر بانو یا كودك از عمل تعقیب‌كننده، او توجهی نکند و همچنان به این عمل خود ادامه دهد.
مزایای قانونی
مزاحمین در همه کشورها وجود دارند. به همین دلیل، خود بانوان خواستار حمایت ویژه قانون‌گذار و مسئولان قضایی از این قشر جامعه هستند. چنین حمایت‌هایی همواره مورد استقبال جامعه قرار گرفته است.
رفتارها و اعمال مرتكب جرم
این جرم لزوما به دو صورت قابل تحقق خواهد بود:
> اول: ایجاد مزاحمت و تعرض نسبت به اطفال و بانوان در معابر یا اماكن عمومی
> دوم: ارتكاب عمل توهین‌آمیز در یكی از این دو محل نسبت به اشخاص مذكور
كیفر مزاحمت برای بانوان و اطفال
در قوانین، ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال در معابر و اماكن عمومی، با دو شیوه زیر مجازات می‌شود:
ـ حبس: از 2 تا 6 ماه ـ شلاق: تا 74 ضربه
اما…
اگر این جرم در نتیجه توطئه قبلی و دسته‌جمعی واقع شود، هر یك از مرتكبان به حداكثر مجازات مقرر محكوم خواهند شد.
عناصر مادی جرم
عنصر مادی جرم مزاحمت برای بانوان و اطفال شامل موارد زیر می‌شود:
> رفتار فیزیکی
> مجموعه شرایط برای تحقق جرم
> نتیجه حاصل از جرم
اهمیت آزادی روان
آزادی روان كه مانند آزادی تن و جسم، یكی از موهبت‌های الهی و از آزادی‌های مهم فردی و مدنی محسوب می‌شود، عبارت است از اینكه هر كسی در محدوده قوانین و نظامات اجتماعی بتواند آزادانه و به میل خود، به انجام دادن یا ترك كارهای متعارف مربوط به زندگی اجتماعی خود اقدام كند و هیچ شخصی بی‌دلیل متعرض و مزاحم وی نشود.
اماکن عمومی
منظور از «اماكن عمومی» محل‌هایی است كه در ساعاتی از شبانه‌روز برای رفت و آمد اشخاص دایر و آماده باشد، مانند ادارات دولتی، بازار، نمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، هتل‌ها، رستوران‌ها، مسافرخانه‌ها، قهوه‌خانه‌ها، كافه‌قنادی‌ها و اتوبوس‌ها. بنابراین توهین و مزاحمت در اماكن خصوصی، مانند منزل و مسكن اشخاص، هر چند علنی و با حضور شهود صورت گیرد، مشمول حكم این ماده قانون مجازات اسلامی نخواهد بود.
رویکرد قانون‌گذار ایران
قانون‌گذار ایران جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان در اماكن عمومی را یكی از مصادیق «جرایم علیه آزادی روان اشخاص»، به طور مستقل در قوانین جزایی قابل تعقیب و مجازات اعلام كرده است.
محل ارتكاب جرم
1- برای اینکه این عمل دقیقا مصداق جرم «مزاحمت برای بانوان و اطفال» تلقی شود، محل وقوع آن باید اماكن عمومی یا معابر باشد.
2- «معابر» عبارت از محل‌هایی است كه رفت و آمد در آنها در همه اوقات شبانه‌روز برای عموم مردم آزاد است، مانند كوچه‌ها، خیابان‌ها، میدان‌ها و بزرگراه‌های داخل یا خارج شهرها.
3- حضور داشتن یا نداشتن شهود برای تحقق جرم در این معابر شرط نیست.
هرگاه کسی به وسیله تلفن یا دستگاه‌های مخابراتی دیگر برای اشخاص به ویژه بانوان ایجاد مزاحمت کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود.
قربانی جرم
در جرم اهانت و تعرض به بانوان و كودكان، فقط افراد جنس مؤنث و كودكان قربانی جرم تلقی می‌شوند. ایجاد مزاحمت و توهین به مردان در معابر و اماكن عمومی مشمول حكم این ماده نخواهد شد. > به نظر می‌رسد كه علت این موضوع ناتوانی كودكان در دفاع از خود و رعایت موازین اخلاقی و طبیعت حساس و ظریف زنان باشد كه از نظر شرعی و عرفی، وجوب این نگاه را توجیه می‌كند.
معیار و ضابطه تشخیص عملیات توهین‌آمیز
معیار و ضابطه تشخیص عملیات توهین‌آمیز و مزاحمت مخالف شئون و حیثیت طرف جرم، عرف و عادت رایج در محل وقوع جرم است.بر اساس این عرف و عادت، دادگاه حركات و الفاظ مخالف شئون و مزاحمت برای بانوان و اطفال را احراز خواهد كرد.
