1) حکم مهریه غیرنقدی و انتقال آن به ورثه
سؤال:
هرگاه مهریه زنی غیر از وجه نقد باشد، همانند سفر حج، تعلیم قرآن یا کتابت و … و قبل از رفتن به حج یا تعلیم [قرآن غیره….] بمیرد، بفرمایید:
الف. آیا این حق به ورثه مشارالیه منتقل و توسط آنها قابل مطالبه است؟
ب. آیا می توان بین سفر حج یا تعلیم، در دو فرض قیام و عدم قیام به شخص، تفاوتی قایل شد؟ (مثلاً گفته باشد من تو را به حج ببرم یا تعلیم کن یا اینکه هزینه حج یا تعلیم تو را بپردازم).
ج. در صورت انتقال به ورثه، نحوه استیفا چگونه است؟ (مثلاً در حج، آیا باید فقط حج نیابتی انجام داد یا اینکه ورثه می توانند ما به ازاء مالی حج را مطابق سهم الارث خود تقاضا کنند؟)
د. به طور کلی هرگاه مهریه از جمله امور غیر مالی باشد، آیا قابلیت انتقال به ورثه دارد؟
جواب:
آیت الله محمدتقی بهجت
الف وب. به ارث می رسد.
ج ود. هر چه مالیت دارد ولو به تقویم کردن منتقل می شود.
آیت الله میرزا جواد تبریزی
قمیت آنها به ارث می رسد. والله العالم
آیت الله سیدعلی خامنه ای
مهریه حکم ترکه را دارد، نقدی باشد یا غیرنقدی. بلی اگر زن واجب الحج بوده و نرفته یا وصیت کرده، هزینه حج را از ترکه اش بر می دارند و حج را از ترکه اش بر می دارند و حج بجا می آورند و در وصیت مطابق وصیت عمل می نمایند.
د. در هر صورت مهریه زن یا اجرت المثل عملی که مهریه زن بوده به ورثه او می رسد.
آیت الله سیدعلی سیستانی
الف. به مقدار اجرت آن عمل به آنها منتقل می شود و در حج نیز به مقدار مخارج حج منتقل می شود.
ب. فرقی ندارد.
ج و د. پاسخ معلوم شد.
آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی
الف، ب و ج . بلی، حق مذکور به ورثه منتقل می شود و باید معادل ارزش هر یک از موارد مذکور به ورثه داده شود و حکم اموال موجود زوجه را دارد که هر یک از ورثه، سهم الارث خود را می برد و زوج هم سهم خود را می برد.
د. بلی، نحوی که ذکر شده قابل انتقال است. والله العالم
آیت الله محمد فاضل لنکرانی
الف. بلی، این حق به ورثه زن رسیده و قابل مطالبه به مثل یا قیمت است.
ب. بلی، فی الجمله تفاوت دارد.
ج. می توانند مقداری را که مصرف حج زن می شده مطالبه کنند، نه یک حج نیابی را.
د. بلی.
آیت الله ناصر مکارم شیرازی
مهریه در هر حال منتقل به ورثه می شود و اگر قائم به شخص باشد تبدیل به وجه رایج می شود.
آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
مهریه زن در صورتی که عملی از اعمال باشد، در صورت متعذر بودن، به قیمت تبدیل می شود و اگر زن مرده باشد بین وراث او حسب تقسیم ارث، تقسیم می گردد.
2) مطالبه مهریه توسط ورثه در صورتی که مهریه سفر حج باشد.
سؤال
1- چنانچه مهریه خانمی سفر حج قرار داده شود و قبل از رفتن حج آن خانم فوت نماید، آیا بعد از فوتش ورثه مشارالیه می توانند مطالبه مهریه را بنمایند؟
2- در صورتی که مطالبه کنند، نحوه تقسیم یک سفر حج همین چند ورثه چگونه خواهد بود؟
3- آیا قیمت یوم قرار یا یوم اداء یا یوم فوت باید پرداخت شود؟
4- آیا ضمان کاهش ارزش پول که حضرت عالی در مهریه منتفی می دانید، در این مسئله مطرح می گردد؟
5- آیا در فرض مذکور، تفاوتی بین تعابیر مختلف سفر حج به عنوان مهریه (مانند: عند القدره و الاستطاعه یا قول مطلق مبنی بر یک سفر حج، خودم ببرم، خودش برود و هزینه را پرداخت کنم و…..) وجود دارد؟
6- در صورتی که مرد از دنیا برود، مهریه مزبور چه حکمی دارد؟
7- در فرض مذکور آیا مرد می تواند انجام مهریه (سفر حج) نایب بگیرد یا خود برود یا باید قمیت را به ورثه پرداخت کند؟
جواب:
آیت الله محمدتقی بهجت
با اجازه ورثه و با مصالحه بر مقدار یک حج یا عمره برای او بدهند و در صورت وصیت نسبت به ثلث اجازه نیاز ندارد.
آیت الله سید علی خامنه ای
بلی، حق دارند و می توانند قیمت آن را مطالبه کنند.
آیت الله لطف الله صاف گلپایگانی
در مورد سؤال، زوج باید به مقدار مخارج متعارف حج به ورثه زوجه بدهد که بین خود کمالفرض الله تقسیم نمایند . خود زوج نیز سهم الارث خود را از آن می برد. والله العالم.
آیت الله محمد فاضل لنکرانی
1- بلی، می توانند مطالبه کنند ولی متوجه باشند سهم الارثش هر یک را هم محاسبه کنند.
2- قیمت آن را محاسبه می کنند و مثل سایر اموال متوفا بین ورثه به نسبت سهم الارث تقسیم می شود.
3- قیمت روز پرداخت ملاک است.
4- خیر، چون در این جا حج مطرح است.
5- اگر مقید به این باشد که با هم حج برویم یا خودم می برم، در این صورت با فوت زن یا شوهر منتفی می شود، ولی در موارد دیگر، حکم همان که بیان شد . بلی، مهرالمثل ثابت است. والله العالم
6- زن حق مطالبه دارد.
7- بستگی به توافق با سایر ورثه دارد.
آیت الله ناصر مکارم شیرازی
آری می توانند مطالبه کنند و هزینه یک حج به هنگام فوت آن مرحومه را از شوهر او می گیرند و مانند سایر اموال زن بین همه ورثه تقیسم می کنند.
3) ماهیت نحله
سؤال
الف. مفهوم و ماهیت نحله از جهت فقهی آیا مهر است یا زاید بر آن؟
ب. آیا تحصیل رضایت شوهر با توجه به معنای لغوی نحله (دادن مال به طیب خاطر) لازم است؟ و یا « تسریح به احسان »
ج. هرگاه دادگاه قبل از صدور حکم طلاق، چیزی از باب رضایت زوج و زوجه پراخت کند، آیا مبلغ فوق از آن کسر می شود یا نحله جدای از آن محاسبه می گردد؟
جواب
آیت الله سیدعلی خامنه ای
نحله غیر از مهر است و آن در جایی است که عقد بدون مهر انجام گرفته باشد و قبل از زندگی و دخول، زن طلاق داده شود، که در این صورت مرد به عنوان متعه (نحله ) باید به مقدار مناسب با شأن عرفی خودش به زن بدهد.
آیت الله سیدعلی سیستانی
نحله اصطلاح خاصی نیست، بلکه به معنای پرداخت مهر است به طور کامل و بدون کم و کاست، و این تاکیدی است که در قرآن بر پرداخت مهر آمده است، در آنجا که می فرماید: (و آتواالنساء صدقاتهن نحله ). و این در مقابل عادت بسیاری از مردان در آن زمان بوده است که مهر زن را نمی دادند یا از آن می کاستند و شاید منظور شما متعه باشد و آن مالی است که طبق آیه قرآن (فمتعوهن علی الموسع قدره و علی المقتر قدره ) در حالت خاص پرداخت می شود و آن اینکه اگر در عقد نکاح مهری تعیین نشده باشد و پس از آن هم تعیین نشود و دخول هم واقع نشد و طلاق داده شود، واجبات مرد به متقضای مالی، چیزی به زن بپردازد . اگر فقیر است اندک و اگر پولدار است بسیار و این را متعه می گویند و این واجب است و رضایت شرط نیست.
آیت الله ناصر مکارم شیرازی
الف. نحله در بسیاری از موارد به معنی مهر است و گاه به معنای عطیه و بخشش می آید.
ب. در صورتی که به معنای مهر باشد رضایت او شرط است.
ج. در صورتی که به نیست مهریه داده شود، از آن کم می شود.
آیت الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی
الف، ب و ج. نحله بیش از یک معنا دارد:
1. دعوا و مذهب، 2. عطای تبرعی، 3. به صداق و مهریه هم اطلاق می شود و چنانچه طلب او را مهریه یا غیر آن با طیب خاطر بپردازد، به این نوع پرداخت هم نحله گفته می شود و چنانچه از باب احسان و با رضایت زوج، چیزی به زن پرداخت شود، جزء مهر محسوب نمی شود و علاوه بر مهر، چیزی به عنوان نحله واجب نیست.
4) برداشتن مستحق النفقه از مال مسئول پرداخت آن
سؤال:
در صورتی که مستحق نفقه از اموال کسی که نفقه اش بر او واجب است سرقت کند، بفرمایید:
الف. اگر مستحق نفقه با قصد استیفای نفقه به مقدار حاجت یا بیش از آن برای خود یا بقیه افراد واجب النفقه از اموال فردی که نفقه بر او واجب است سرقت نماید، آیا حکم سرقت حدی جاری است؟ (اعم از اینکه شخص، متمتع از پرداخت نفقه باشد یانباشد).
ب. اگر مستحق نفقه با قصد سرقت به مقدار حاجت یا بیش از آن برای خود یا دیگر افراد واجب النفقه از اموال کسی که نفقه اش بر او واجب است سرقت کند، آیا حکم سرقت حدی جاری است؟ (چه این که شخص، ممتنع از پرداخت نفقه باشد چه نباشد).
ج. در هر یک از فروض فوق، در صورتی که سرقت موجب حد نگردد ، آیا تعریر جاری است؟
جواب:
آیت الله محمدتقی بهجت
سرقت موجب قطع است مگر سرقت زوجه مقدار نفقه لازم بر زوج را از مال زوج در صورت امتناع او از ادای نفقه لازم به واسطه بخیل بودن و نحو آن و همچنین است سرقت هر مستحق انتفاق از مال منفق.
آیت الله ناصر مکارم شیرازی
در صورتی که مقدار حق سرقت کند و یا اگر بیش از آن است مقدار اضافی به اندازه نصاب نیست حد جاری نمی شود و اگر برای نفقه افراد دیگر از واجب النفقه سرقت کند، آن هم حد ندارد.
آیت الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی
الف، ب و ج . اگر پدر از فرزند سرقت کند به هر نحوی باشد ولو برای غیر نفقه، حد ندارد و بنابر احتیاط تعریز هم نمی شود و اگر زن از شوهر به مقدار نفقه خود سرقت کند، در فرض امتناع زوج از پرداخت نفقه، حد و تعریز ندارد . در غیر مورد سرقت پدر از فرزند و سرقت زن با شرایط مذکور، مثل سرقت از بیگانه است و اطلاق ادله حد با وجود شرایط شامل آن است.
آیت الله حسین نوری همدانی
الف. اگر این واجب النفقه همسر شخص باشد، در صورتی امتناع شوهر از انفاق، شوهر می تواند هر روز به اندازه نفقه بدون اجازه شوهر بردارد، ولی سایر واجب النفقه ها مانند پدر و مادر و فرزند در فرض مذکور برای استیفای نفقه باید به حاکم شرع مراجعه نمایند.
ب. اگر واجب النفقه زوجه باشد و شوهر از دادن نفقه امتناع نماید و زوجه به مقدار نفقه از اموال او بردارد موجب حد نیست و همین طور است اگر بیشتر بردارد، ولی در حرز نباشد، گرچه ضامن هست . واجب النفقه های دیگر همچون اولاد و مانند آن اگر مالی برداشته موحب حد نیست ولی ضامن می باشد.
